به گزارش خبرنگار مهر، نشست حقوق راوی و مولف کتاب‌های خاطرات انقلاب و دفاع مقدس عصر امروز چهارشنبه 18 اردیبهشت در سرای اهل قلم نمایشگاه بین المللی کتاب و با حضور حجت‌الاسلام ناصر فخرزاده و محمود صادقی برگزار شد و علیرضا کمری و ستار زرکلام در این نشست حاضر نشدند.
در ابتدای این برنامه محمود صادقی با تشریح ابعاد حقوقی حق راوی و مولف اظهار کرد: مالکیت فکری مطابق قانون در دو شکل مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی و هنری تقسیم شده است که در بخش مالکیت ادبی این حقوق شامل دو قسمت حقوق معنوی و مادی می‌شود. حق اخلاقی به جنبه‌های معنوی و شخصی پدیدآورنده اثر برمی‌گردد به این معنی که پدیدآورده حق دارد اثر را با نام خود و یا با نام مستعار یا حتی بدون نام منتشر کند و در عین حال حرمت آن اثر به معنای تمامیت آن هم باید رعایت شود. حق اقتصادی نیز به معنی توانایی مادی و اقتصادی بهره‌برداری از یک اثر می‌شود.
صادقی افزود: طبق قانون در ایران حق یک اثر تا 30 سال به مولف اختصاص دارد که این زمان در سال 1379 به 50 سال تغییر کرد. به این معنی که پس از گذشت این سال‌ها از خلق یک اثر حق بهره برداری از آن عمومی می‌شود اما حق بهره برداری معنوی آن همیشه در اختیار نویسنده باقی می‌ماند. درست است که در ایران گفته شده کپی رایت وجود ندارد اما در قانون مجازات عمومی مصوب سال 1310 چهار ماده ناظر بر حق مولف اضافه شد. در سال 48 هم قانون حمایت از مولفان و مصنفان تصویب شد. در سال‌های پس از انقلاب هم قانون حمایت از نرم افزارهای رایانه‌ای و قانون تجارت الکترونیکی هم در مواردی به موضوع رعایت حق مولف تاکید کردند.
صادقی با اشاره به کتاب‌های خاطرات شفاهی گفت: اگر خاطرات تنها در برگیرنده برخی حقایق تاریخی باشد مشمول کپی رایت نیست اما اگر فراتر از تاریخ پردازش شوند و نویسنده آنها در ایجادشان خلاقیت و بیان خاصی به کار ببرد در زمره کپی رایت قرار می‌گیرد. در بررسی کتاب‌های خاطره نکته اساسی این است که مشخص کنیم مالک حقوق کتاب کیست: راوی و یا تدوینگر؟ اینکه تدوینگر صرفا مصاحبه‌ای را ضبط و ارائه کند آیا شامل حقوق مالکیت مادی این کتاب می‌شود و یا اینکه شرایط دیگری را باید در نظر گرفت.
وی افزود: از نظر قانونی اگر چنین اثری مستقلا تالیف شود حقوق آن به تمامی متعلق به پدیدآورنده است اما اگر کتاب به صورت مشترک میان راوی و تدوینگر ایجاد شده باشد حقوق آن نیز مشترک است. مثلا اگر کتاب سفارش دهنده ای داشته باشد تا 30 سال حق مالکیت مادی کتاب متعلق به سفارش‌دهنده است و اگر سفارش دهنده در استخدام ارگانی باشد حق مادی کتاب به کارفرما تعلق می‌گیرد.
این کارشناس حقوقی تاکید کرد: نکته ای که نباید فراموش شود این است که در تالیف کتاب‌های خاطره حق مصاحبه شونده برای انتشار کتاب شرط اساسی است و نباید از یاد برود.
همچنین در این نشست حجت الاسلام ناصر فخرزاده رئیس دفتر تاریخ شفاهی حوزه هنری در سخنانی با اشاره به اینکه در قوانین ما حقی برای صاحب خاطره لحاظ نمی‌شود، اظهار کرد: در خارج از کشور وقتی فردی حاضر به مصاحبه و بیان خاطراتش می‌شود مبلغی را به ازای اطلاعاتی که می‌دهد دریافت می‌کند اما درباره چگونگی انتشار کتاب حقی ندارد اما در کشور ما مسله به صورت دیگری است.
فخرزاده ادامه داد: در سال‌های دفاع مقدس که جامعه با فرهنگ جبهه آشنایی بیشتری داشت این حس بوجود آمد که می‌شود خاطرات جنگ را همزمان با رخداد آن ثبت و منتقل کرد. بر همین اساس در جبهه و پشت جبهه توسط افرادی خاص این خاطرات ثبت می‌شد و پس انتقال بر روی کاغذ مستند و ارائه می‌شد. این موضوع باعث شد که متوجه شویم بسیاری از این خاطرات به صورت ناقص ثبت و ضبط شده است و ارائه آنها نیازمند سوالات بیشتر و جواب‌های بیشتری است. اهمیت این موضوع منجر به این شد که بعد از جنگ دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری شکل گرفت.
فخرزاده افزود: تا مرحله‌ای نه نویسندگان و نه ناشران به حقوق مادی تالیف خاطرات دفاع مقدس فکر نمی‌کردند اما رفته رفته کار به جایی رسید که انتشار این خاطرات مستلزم جلب نظر صاحب خاطره شد. تا پیش از آن تفاهمات شفاهی بود که کار را جلو می برد اما شاید مشکلات و فشارهای مالی و افزایش هزینه و سود برای ناشران بود که منجر شد در انتشار این دست کتاب‌ها هر کس به شیوه ای عمل کند و در نهایت معضلاتی به وجود آمد که تا کنون نیز ادامه دارد.
نظر شما